Pouez eur vuez a labour / Le poids d’une vie de travail

Eun den koz eo, o vond war e zeg vloaz ha pevar-ugent. Taget eo bet gand ar c’hleñved-red ha gwall-gaset gantañ zokén. En ospital eo bet epad pemzekteiz, ha peogwir ez ae eun tammig gwelloc’h, eo bet digaset d’ar gêr. Bet on bet o weled anezañ, med ne rae nemed kousked : ger ebed gantañ ! En devez warlerc’h on eet en-dro, hag e wreg da lavared din : «Ne ra nemed kousked ! Marteze ne zihuno ket kén !» Dre forz gelver anezañ e-neus troet e benn war-zu ennon, ha draillet eun nebeud komzou ha ne c’hellen ket kompren. En e huñvre e oa atao ! A-benn ar fin on deuet da gompren eun dra bennag evelhenn : « Al labour ‘moa da ober a vo greet !» Diou pe deir gwech  e lavaras ar memez tra, ’n-eur zrailla e gomzou, hag en em roas da gousked en-dro. E vuez a beizant koz a zisklêrie evel-se, eñ hag e-noa tremenet e vuez o labourad stard. E enor a zen a oa beza bet kaset atao da benn al labouriou fiziet ennañ. Gouzoud a reom mad pegen kaled eo bet buez ar beizanted gwechall, pa veze ranket arad gand ar c’hezeg. Soñj ’m-eus c’hoaz, pa vedon krennard, da veza bet gwelet va breur, warlerc’h eun deveziad arad, hag eñ kousket mort koulskoude, o youhal war ar c’hezeg epad eur pennad mad euz an noz... ha netra da ober evid lakaad anezañ da zihuna ! Eur wech all e vedo puchet war e wele o tastum patatez, hag e traille ive komzou ha ne intenten ket, me er memez gwele egetañ ! Or buez gand he labour, on trubuillou hag or stourmou, a en em skriv en or c’horv !
Or c’horv a zalc’h soñj euz ar pez on-eus greet, hag a ro deom da weled en-dro a-wechou darvoudou c’hoarvezet ganeom hag ankounac’heet ganeom. Lezet o-deus roudou ennom hag ar roudou-ze a zeu war-wél beteg en on huñvreou. Ablamour da ze’m-eus bet ar chañs da gompren abred e oa red ober ar peoc’h, eur peoc’h gwirion, gand kement den en-defe greet droug deom. Pe ’vefem yaouank pe goz, oll on-eus da ziskarga sahajou kounnar pe zrougrañs, a ra skoulmou en or c’horv, hag a vir ouzom da veza e peoc’h. Aliez ’m-eus bet tro da lavared, ha da dud a beb oad : «Grit ar peoc’h dija gand hoc’h anaon hag e weloc’h ho puez o cheñch !» Bez’ on-eus da bardoni d’ar re o-deus barnet ahanom, ha d’ar re o-deus maget enebiez pe warizi en or c’heñver, ha marteze ive da c’houlenn pardon diganto. Lod anezo a c’hortoz moarvad eur zoñj a seurt-se evid beza e peoc’h da vad er bed all, ha gelloud d’o zro gwarezi ahanom. Kalz skañvoc’h e vez ar vuez pa gemerer da vad an hent-se. N’eus ket gwelloc’h eged ar peoc’h evid rei eskell d’or buez !
(Da gendelher).
Silhouette Noire D'un Travailleur Ou Jardinier Tenant Pelle à La Lumière Du  Coucher Du Soleil | Photo Premium
C’est un ancien, qui va vers ses quatre vingt dix ans. Il a été atteint par l’épidémie qui l’a bien secoué. Il a été quinze jours à l’hôpital, et comme il allait un peu mieux, il a été ramené à la maison. Je suis allé le voir mais il ne faisait que dormir : pas un mot ! Le lendemain, j’y suis retourné, et sa femme de me dire : «Il ne fait que dormir ! Il ne se réveillera peut-être plus !» A force de l’appeler; il a tourné la tête vers moi, et baragouiné quelques mots que je n’arriverais pas à comprendre. Il était toujours dans son rêve. Au bout du compte, j’ai réussi à comprendre quelque chose comme ceci : «Le travail que j’avais à faire sera fait !» Par deux ou trois fois il redit la même chose en hâchant ses paroles, et se remit à dormir. C’est sa vie de vieux paysan qu’il exprimait ainsi, lui qui avait passé toute sa vie à travailler dur. Son honneur d’homme avait été d’avoir toujours accompli le travail qu’il avait à faire. Nous savons combien le travail du paysan était difficile autrefois, en particulier quand il fallait charruer avec les chevaux. Je me souviens encore, quand j’étais adolescent, d’avoir vu mon frère, après une jounée de labours, alors qu’il dormait profondément, crier sur les chevaux durant une bonne partie de la nuit... et rien à faire pour le réveiller ! Une autre fois, il était à genoux dans son lit en train de ramasser des pommes de terre, et il marmonnait des paroles que je ne comprenais pas, alors que j’étais dans le même lit que lui. Notre vie, avec ses travaux, ses soucis et nos combats s’inscrit dans notre corps.
Notre corps se souvient de ce que nous avons fait, et nous fait parfois revoir des évènements que nous avions vécus et oubliés. Ils ont laissé en nous des traces et ces traces apparaissent jusque dans nos rêves. C’est pourquoi j’ai eu la chance de comprendre tôt qu’il fallait faire la paix, une paix véritable avec toute personne qui nous avait fait du mal. Que nous soyons jeune ou vieux, nous avons tous à décharger des sacs de colère ou de ressentiments, qui font des noeuds dans nos corps et nous empêchent d’être en paix. J’ai souvent eu l’occasion de dire, et à des gens de tout âge : «Faites déjà la paix avec vos défunts et vous verrez votre vie changer !» Il nous faut pardonner à ceux qui nous ont jugés et à ceux qui ont nourri de l’hostilité ou de la jalousie à notre égard, et peut-être aussi avons-nous à leur demander pardon. Certains d’entre eux attendent sans doute de telles pensées de notre part pour être vraiment en paix dans l’autre monde et pouvoir à leur tour nous protéger. La vie est beaucoup plus légère quand on prend ce chemin. Il n’y a pas mieux que la paix pour donner des ailes à notre vie !
(A suivre).
Job an Irien d'ar 22 a viz mae / le 22 mai.