Freuza ar c’hleuziou ha pila gwez… aze eman spered Bro-Leon ? Abattre les arbres et détruire les talus … une spécificité du pays de Léon ?

Va zad, peizant euz a Vro-Leon, n’e-noa ket kalz a istim ouz ar gwez. Sonj mad e-noa c’hoaz euz ar gounid treud a veze warleh parkeier disheoliet tost d’ar maner, an Aotrou o terhel en-dro dezo peziadou gwez uhel-sod. Erru miz eost, an ed a jome glaz war eun hanterenn euz ar park, pa oa dija an hanterenn all o tizilla. Setu e ranke ar vederez ober dre diou wech, meur a zervez etrezo, da leuskel amzer da zarevi an tachad eost bet daleet gand an dister a heol o para warnan.

Eun tamm brezel ‘zo bet atao etre al labourer-douar hag ar gwez, dreist-oll pa vezent losket da greski spontuz evid plijadur didruez an noblansou. E meur a leh eo bet pilet lod anezo, eur wech engavet deom lezenn ar « remembrement ». Bet eo bet ive freuzet ar c’hleuziou, lonket beskellou ha toullou bihan evid kaoud tachadou braz a zouar, aez breman labourad anezo gand trakteurien hag ostillou nevez. Ar peizanted, kredit ahanon, o-doa kavet gras !

Sonj am-eus ‘tao, pa oan o vond da Gemper asamblez gand va zad, o kleved anezan o tispriza maeziou parrez Ar Fouillez en eur lavared : « Sell ‘ta aman, na begement a goajou : er vro-man e tleje beza paour-raz an dud. » Spered eur peizant euz ar Vro-Leon a ioa chomet mord en e benn, kement e-noa ranket poania evid gounid legumach en en zouarou. Engavet en e retred, hag aesoh e vuez, e oa deuet breman da jench sonj. Fourret plant gwez en dro d’e di, emaint engavet braz hirio, ha plijoud a ra dezan kleved lapoused o kana enno.

Penaons lavared gwelloh : stourm a ra pep hini ouz ar pez a zo a-fas dezan, ha poania ‘ra da eüna e vuez, goude petra ah engavje gantan. Kement a imor a vez gantan o hounid e vara ken ez eo ive renket brao e spered hervez e vicher. Diaez lakaad anezan da sonjal pelloh eged e boan. Ar filosof Karl Marx a lavare kerkoulz all : kustum eo an den da gaoud kredennou diouz ar pez a ra, pa e-neus bet c’hoari gounid e vuez. Neubeud ar re a ia en tu a-enep o interest : pep ki a zo mestr en e borz ! Spered Bro-Leon ? Aze emaom ganti martreze !

Continuité écologique - Suppression d'un seuil dans un cours d'eau - Vidéo

 Mon père, tel un paysan du Léon, dépréciait les arbres. Il se souvenait encore du faible rendement des cultures dans les champs ombragés proches du château, car Monsieur le comte les entourait d’essences qu’il laissait pousser bien trop haut. Le mois d’août arrivant, les céréales étaient en retard sur la moitié sombre de la parcelle, quand les épis versaient déjà dans l’autre moitié. Aussi la moissonneuse devait y passer par deux fois, laissant à la partie retardée par défaut de soleil le temps de venir à maturité.

Il y a un conflit certain entre le paysan et les arbres, surtout quand les nobles les laissaient trop s’épanouir pour leur bon plaisir. La loi du remembrement a permis d’en abattre en beaucoup d’endroits. On détruisit aussi les talus pour réunir les champs triangulaires et les petites parcelles dans des espaces de terre, maintenant plus faciles à travailler avec les tracteurs et les outils modernes. Croyez-moi, les paysans en ont été bien soulagés.

Je garde le souvenir d’un trajet fait avec mon père vers Quimper. Il me donna un avis négatif sur la campagne de la commune de La Feuillée : « Regarde donc ici tous ces arbres : les gens d’ici doivent être bien pauvres. » L’esprit du paysan léonard était bien ancré en lui, tant il avait dû mettre sa peine pour cultiver des légumes dans ses terres. Au moment de sa retraite et d’une vie plus facile, il avait modifié son point de vue. Il avait même planté des arbustes autour de la maison : devenus grands aujourd’hui, il lui plaît d’entendre les oiseaux qu’ils abritent.

Comment en dire davantage ? Chacun lutte contre ce qu’il doit affronter, et essaie d’organiser sa vie face aux oppositions. Nous mettons tant d’énergie à gagner le pain que nos pensées s’enracinent dans notre métier. Il est bien difficile à l’homme de dépasser la perspective de sa peine. Le philosophe Karl Marx l’avait déjà formulé : chacun accueille les croyances de ses actions, surtout quand il en va de sa vie. Bien rares ceux qui pensent contre leur intérêt singulier. Tout chien aboie dans la cour qui est la sienne. Faut-il y voir l’esprit du pays de Léon ? Peut-être !

Dominique THEPAUT 20/05/2022