Kleñved-red / Epidémie


De la peur de l'épidémie de coronavirus à "l'épidémie de la peur ...    Ne ouiem ket kén petra ’oa eur c’hleñved-red. Er c’hantved diweza, on tud koz o-doa soñja mad c’hoaz euz ar grip-spagnolad, hag he-doa rasket milionou a dud, hag ive euz ar c’holera e-noa greet e reuz en naontegved kantved. Med ar gwasa euz ar c’hleñvejou-ze, hag a lakee spont e kalon an dud pa veze ano anezañ, a oa ar vosenn. Houmañ he-doa pourmenet dre ar vro, e lec’h pe lec’h, etre 1348 ha 1598, ’lec’h ma chomas a-zav e Plougastell, goude beza kaset d’ar vered an hanter euz poblañs ar barrez. War a leverer, an aotrou a Gereraod, taget d’e dro gand ar c’hleñved spontuz, e-noa greet le da Zoue, ma vefe an diweza, da zevel eur c’halvar braz e bered Plougastell. Hag e oe an diweza : mervel a reas e miz gwengolo 1598. Ar vosenn a jomas a-zav en deiz-se e Toull-ar-Groaz, war hent an Arvor, ’lec’h ma weler hirio c’hoaz Kroaz ar Vosenn. Tud ar barrez a ’n’em unanas gand le an aotrou a Gereraod evid sevel ar groaz-se ha dreist-oll ar c’halvar braz, a oe echu e 1604, hag a zo bet adkempennet goude distrujou braz ar brezel diweza.
    Eveljust e oe savet eur vojenn da gonta penaoz e oa deuet ar vosenn beteg Plougastell. E-kichenn Toull ar Groaz e oa eun vilin-avel, hag ar miliner yaouank, nevez dimezet, e-noa prometet d’e wreg mond d’ober eun dro da Vrest. War an distro, e-kichenn an treiz, o-doa kavet eur vaouez koz a c’houlenne diganto an aluzenn, rag n’he-doa gwenneg toull ebed evid paea an treizour. Paeet o-doa eviti, hag eur wech treuzet an Elorn, he-doa houmañ lavaret dezo : «Mad oc’h bet evidon, ha d’am zro e roan deoc’h eur prov : ar vuez ! Me eo ar vosenn. Ober a ran tro-Breiz hag e teuan da ober va eost e Plougastell. Prometi a ran deoc’h e chomin a-zav e toull ho tor !» Ar pez a c’hoarvezas. An heveleb istor dre vraz a vez kontet war an harzou etre Elian ha Tourc’h, er Groazig, ’lec’h ma chomas ive a-zav ar vosenn.
    D’ar mare-ze ne oa louzou ebed eneb ar vosenn. Ne c’hellent nemed trei o daoulagad war-zu Doue ha pedi kaloneg an daou zant brudet evid o diwall diouz ar c’hleñved, sant Rok ha sant Sebastian, hag e pep iliz koulz lavared e vezo kavet eun delwenn euz hini pe hini. Eur c’hiz koulskoude a ’n em stalias e parrez pe barrez : an dour o veza gwelet ’giz enebour ar vosenn, lod euz an dud, goude beza bet en eun interamant, a gemeras ar pleg da walhi o daouarn gand dour glan. Eun dra hag a anavezom c’hoaz. (Da veza kendalhet).


La grande peste noire du Moyen Âge [Vidéo] – Aphadolie – DE LA ...   Nous ne savions plus ce qu’était une épidémie. Au siècle dernier, nos anciens se souvenaient bien encore de la grippe espagnole qui avait éliminé des millions de gens, et aussi du choléra qui avait fait ses ravages au XIXème siècle. Mais la pire de ces maladies, qui semait l’épouvante dans le coeur des gens dès que l’on en parlait, c’était la peste. Celle-ci avait parcouru le pays, d’un lieu à l’autre, entre 1348 et 1598, où elle s’arrêta à Plougastel, après avoir conduit au cimetière la moitié de la population de la paroisse. Selon les dires, le sieur de Kérérault, atteint à son tour par la terrible maladie, avait fait voeu à Dieu, s’il était le dernier, d’élever un grand calvaire dans le cimetière de Plougastel. Et il fut le dernier : il mourut en septembre 1598. La peste s’arrêta ce jour-là à Toull-ar-Groaz, sur la route de l’Armorique, là où se voit aujourd’hui encore la Croix de Peste. Les paroissiens s’unirent au voeu du sieur de Kérérault pour éléver cette croix et surtout le grand calvaire, qui fut terminé en 1604, et qui a été restauré après les destructions de la dernière guerre.
    Une légende bien sûr germa pour raconter comment la peste était parvenue à Plougastel. Auprès de Toull-ar-groaz, il y avait un moulin à vent, et le jeune meunier, nouvellement marié, avait promis à sa femme d’aller faire un tour à Brest. Au retour, auprès du passage, ils avaient rencontré une vieille femme qui leur demandait l’aumône, car elle n’avait pas le moindre sou percé pour payer le passeur. Ils payèrent pour elle, et une fois l’Elorn traversé, elle leur dit : «Vous avez été bons pour moi, et à mon tour je vous fais un cadeau: la vie. Je suis la peste. Je fais le tour de la Bretagne et je viens faire ma moisson à Plougastel. Je vous promets que je m’arrêterai au pas de votre porte !» Ce qui advint. La même histoire en gros se raconte aux limites d’Elliant et de Tourc’h, au Croisic, où s’arrêta aussi la peste.
    A l’époque, il n’y avait aucun remède contre la peste. Les gens ne pouvaient que tourner leurs regards vers Dieu, et prier intensément les deux saints renommés pour les protéger de la maladie, saint Roch et saint Sébastien, et dans pratiquement toutes les églises on trouvera une statue de l’un ou de l’autre. Une coutume cependant va s’établir dans certaines paroisses : l’eau étant vue comme ennemie de la peste, certains, au retour d’un enterrement, prirent l’habitude de se laver les mains à l’eau pure. C’est quelque chose que nous connaissons encore. (à suivre)

Job an Irien d'ar 19 a viz even / le 19 juin.